Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa:
– Zarataren ingurumen-kontrolak jarraitzen du herritarrek salatutako arazo nagusietako bat izaten, ingurumenaren arloari dagokionez. Herritarren eskubideak, zaratarik gabeko etxea izateko, jarduera zaratatsuen eta gainerakoen zarata-iturrien (partikularrek eragindakoa barne) ingurumen-kontrolaz arduratuko den funtzio publikoa bermatzea eskatzen du. Horretarako, herri agintariek modu planifikatuan erantzun behar dute, zainketa eta ikuskaritza programen bitartez, eta ez bakarrik zarata, usain edo beste eragozpen batzuk jasan behar dituzten pertsonek salatu ondoren.
– Arartekoak hainbat proposamen egin ditu, euskal herri agintariei dagokien ingurumen-kontrola hobetzeko. Besteak beste, ingurumena babesteko eskumena duten euskal erakundeen topagune bat antolatzea proposatu da, Euskal Autonomia Erkidegoko Fiskaltzarekin lankidetzan, ingurumen-kontrolaren inguruko erakunde-koordinazioa hobetze aldera. Topaketa horien helburuetako bat elkarlana sustatzea izango litzateke, ingurumen-zuzenbidea aplikatzeko, baita informazioa emateko hainbat protokolo eta bide ezartzea ere, ingurumenaren aurkako arau-hausteak izan daitezkeen jarduketak edo ez-egiteak behar bezala hauteman, ikertu eta kalifikatze aldera.
– Bestalde, Ertzaintzaren ingurumen unitatea indartzea eta finkatzea proposatu da, baita herritarrek parte hartzeko mekanismoak areagotzea ere.
– Elkarte ekologistek eta ingurumenaren arloan dihardutenek administrazio-prozeduretan parte hartzea ingurumen-gobernantza lortzeko neurrietako bat da. Multzo horrek Aarhuseko Hitzarmenaren ondoriozko eskubide instrumentalak.
jasotzen ditu. Arartekoak gomendatu dio Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailari ebatz dezala elkarte baten eskaera, otsoa espezie mehatxatuen EAEko katalogoan sartzeko. Erabaki hori hartzeko, Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak kontuan hartu beharko ditu Bernako Hitzarmenean eta Hábitats Zuzentarauan jasotako espezie hori babesteko araudia eta horietatik ondorioztatutako zaintza- eta kontrol-betebeharrak. Halaber, espezie honen egungo kontserbazio-egoera hartu beharko du kontuan, bai bere banaketa naturaleko eremuan, bai tokiko mailan Euskal Autonomia Erkidegoan.
– Aarhuseko Hitzarmenaren beste oinarri bat, ingurumenaren arloko informazioa eskuratzeko eskubidea, egoki bultzatzen jarraitu behar da. Arartekoak oinarrizkotzat jotzen du EAEko herri-administrazioek ingurumen-informazioko eskaerak arin eta lehentasunez izapidetu eta ebaztea, ingurumen-informazioa eskuratzeko eskubidea arautzen duen araudian ezarritako hilabeteko epean. Kasu guztietan, administrazioek eskaera jaso izanaren agiria eman behar diote eskatzaileari, erantzuna emateko hilabeteko epea luzatzea posible dela jakinarazita. Legezko betebehar horren osagarri gisa, Arartekoak adierazi du garrantzitsua dela beste formula batzuk bilatzea, informazioa ingurumen arloko gaietan interesa duten pertsonei helarazteko eta hori eskuratzeko bideak hobetzeko.
– Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2001/42/CE Zuzentarauak, 2001eko ekainaren 27koak, jasotzen dituen plan eta programen ingurumen-ebaluazio estrategikoaren ondoriozko betebeharrei dagokienez, esan beharra dago, hiri-antolamenduko planak eta horien aldaketak izapidetzean, indarrean dagoen Ingurumen-ebaluazioaren inguruko abenduaren 9ko 21/2013 Legearen 6. artikuluan jasotako prozedura jarraitu behar dela. Arartekoak iradoki zion Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailari, bere eskumenen eremuan, bultza zezala Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen- eta hirigintza- araudia Ingurumen-ebaluazioaren inguruko abenduaren 9ko 21/2013 Legean xedatutakoari egokitzea, hirigintza-planen ingurumen-ebaluazio estrategikoaren betebeharrak kontuan hartuta. Komeni da gogoraraztea ingurumen-organoa dela, ingurumen-ebaluazio estrategikoaren araudia ezarriz, ingurumenerako ondorio nabarmenak dauden ala ez zehazteko eskudun organoa.
Euskal Autonomia Erkidegoaren karbonoan baxua den energia-eredu iraunkor baterako trantsizioaren inguruko ez-ohiko txostena
2017an, Euskal Autonomia Erkidegoan eredu energetiko iraunkorra eta karbono gutxikoa ezartzeko prozesuari buruzko txosten berezia prestatzen jarraitu du Arartekoak. Txostenaren xedea hauxe da: Euskadin gaur egun dagoen eredu energetikoari buruzko hausnarketa egiteko oinarri batzuk proposatzea eta euskal eredu energetikoa iraunkorrago bihurtzeko aholkuak biltzea.
Horretarako, estrategia energetiko iraunkor baten funtsezko oinarrien inguruko abiapuntu-dokumentu bat sortu du (energiaren kostuak eta prezioa; hornidura-segurtasuna; ingurumen- eta klima-eragina eta gizarte-eragina eta onargarritasun publikoa). Hori guztia egin du Euskadin ikerketa-ospe oso ona duen zentro baten babesarekin, hain zuzen ere Basque Centre for Climate Change / Klima Aldaketa lkergai (BC3) zentroarekin. Diagnostikoaren elementu batzuk egiaztatze aldera, 2017ko abenduan, Arartekoak eztabaida-jardunaldi bat antolatu zuen; bertan, zenbait euskal elkartek, antolakuntzek eta erakundek hartu zuten parte eta BC3ko zuzendari zientifikoa izan zen moderatzailea. Eztabaida-jardunaldia aurretiazko urratsa izango da Arartekoak gomendio eta ondorio batzuk emateko, Euskal Autonomia Erkidegoan energia-eredu berri bat ezartzeko prozesuari buruz.